Мисли кон Бухариновата книга
„Економската теорија на безработничката класа“
…Еден од раните придонеси кон оваа дебата е Николај Бухариновата „Економска теорија на безработничката класа“, објавена во 1919 година. Во неа Бухарин дава обемна критика на теоријата на гранична (маргинална) корисност и Австриската школа на економија посебно како што е претставена од Ојген Бем-Баверк, водечкиот претставник на Австриската школа во тоа време и славен критичар на Маркс. Како дел од оваа критика, Бухарин го прикажува она што тој го сфаќа како клучни методолошки и теоретски разлики помеѓу два приоди, посебно во почетните глави.
Овде јас во кратки црти ја објаснувам и критикувам Бухариновата позиција како вежба во саморазјаснување што ќе ми помогне понатаму во мојата цел да ја расплетам оваа непријатна дебата… Мојата критика на Бухарин има малку врска со неговиот напад на Австриската школа отколку со неговата одбрана на Маркс која јас ја сметам како придонес кон погрешна карактеризација на Марксовата теорија на вредност во одредени погледи.
Бухарин почнува кажувајќи дека неговото споредување на двата методи е само можно бидејќи и двата го споделуваат квалитетот да бидат „апстрактни методи“, т.е. методи кои се извлекуваат од конкретните детали на искуството за да се дешифрираат општите закони кои владеат со оваа конкретна стварност. Тој го прави ова најмногу за да ги раздели двата методи од третиот: историската школа на економската наука која била исто така во мода. … Ми изгледа дека Марксовата употреба на апстракција не е истата како таа на Австријците, клучната разлика на Марксовата апстракција е сфатена дијалектички, не аналитички. Јас ќе ја развијам оваа поента понатаму[1].
За Бухарин разликата помеѓу марксистичкиот метод и австрискиот метод е што првиот е објективен а вториот субјективен. Ова, вели тој, е бидејќи Маркс го има гледиштето од општеството а Австријците гледиштето на индивидуата. Маркс започнува од општеството и продолжува со последичен ланец за да ја открие определената индивидуа додека Бем-Баверк и сличните на него го прават токму спротивното, почнувајќи со индивидуата, следејќи го последичниот ланец до општеството. Ова е одразено во нивните поедини теории на вредноста. Кога Бухарин вели дека Марксовата теорија на вредноста е објективна тоа значи дека теоријата ја изразува врската помеѓу општествените производствени сили и цените на стоките. Маркс не е заинтересиран со индивидуалните мотивации туку само со границите на индивидуалното делување. Овде Бухарин цитира пасус од Предговорот кон второто издание на Капиталот велејќи дека Маркс го разгледува „општественото движење како процес на природната историја владеана од законите не само независни од човечката волја, свесност и интелигенција, туку поточно, напротив, кои ја определуваат таа волја, свесност и интелигенција“.
Се разбира, ова е Маркс којшто го цитира Кауфановиот опис на Маркс. Јас навистина не сакам да учествувам во дебати околу толкувањето на текстот, но навистина не мислам дека овој цитат соодветно ја лови деликатноста на Марксовата теорија на вредноста или историјата, всушност мислам дека овој цитат припишува одредени особини на општествените односи на капитализмот кон Марксовата теорија на историјата воопшто, грешка којашто Бухарин ја повторува често во оваа книга. Сосема е случај дека во едно капиталистичко општество општествените закони во форма на стоки, цени и капитал преовладуваат над субјектите. Сосема е случај дека „општественото движење“ се појавува како „независно од човечката волја“. Но, радикалниот дел на Марксовата теорија е да се изложи историската природа на таквите појави. Не се работи за тоа теоријата на историјата да мора да пронајде едно такво обртување субјект/објект во сите минати и идни општества.
Јас не би ја карактеризирал Марксовата теорија на општеството воопшто, на историја воопшто, како теорија во којашто објективниот фактор преовладува над субјективниот. Порадо би рекол дека Марксовиот фокус не е на индивидуалниот субјект или објективните услови туку поточно на начинот на производство којшто определува одреден однос помеѓу субјектот и објективната реалност. Објектите немаат објективно општо значење за луѓето. Ним им е дадено значење од луѓето. Ниту субјектите ниту објектите имаат внатрешно значење. Нивните значења произлегуваат од нивните конкретни вземни општења. Маркс ги нарекува овие општења „начин на производство“. Начинот на производство определува како луѓето се поврзуваат со објективниот свет околу нив, какво значење тие им даваат на објектите. Во возврат, начинот на производство забранува конкретен светски поглед кон субјектите: тој го определува она што ние го сакаме и како ќе го добиеме.
Капиталистичкиот начин на производство е окарактеризиран од прилично конкретен однос на субјект/објект којшто Маркс го нарекува обртување на субјект/објект при кое објектите стануваат субјекти. Објектите, наречени стоки, присвојуваат општествени моќи и ги регулираат производствените односи помеѓу луѓето. Капиталот станува движечка сила во општеството, трошејќи објекти наречени луѓе. Ова толкување, кое јас верувам е точно толкување на Маркс, го става аргументот со фетишизмот во центарот на неговата теорија на вредност. Бухарин, од друга страна, само го спомнува стоковниот фетишизам во поминување во овие почетни глави, повикувајќи се на „психологијата на фетишизмот“. Но, фетишизмот не се однесува на психологијата на субјектите. Не се однесува на тоа дека луѓето се заглупувани во неразбирање на стварноста на капитализмот. Фетишизмот е опис на субјект-објект обртувањето коешто го карактеризира капитализмот, потчинувајќи ги луѓето на слепата волја на економските закони коишто Маркс ги нарекува „закон на вредноста“.
Едно такво толкување би му овозможило на Бухарин поистакнат аргумент. На пример, тој често ја дава цената како пример на општествена појава независна од волјата на индивидуите. Бухариновата мета овде е очигледно субјективната теорија на вредност. Точно – ние не одиме во продавница и не плаќаме цена по наша лична желба. Но, исто така е точно дека промените во побарувачката имаат барем привремени влијанија врз цените. Нели ова значи дека цените се повлијаени, до одредено ниво, од волјите на индивидуите?
На вакви прашања Бухарин ќе одговорил соодветно ако прочитал повеќе од неговиот современик Исаак Рабин за описот на форма/содржина. Да, ние можеме да аргументираме дека содржината на вредноста, трудот, има долгорочно влијание врз цените и дека низ катадневните флуктуации на цените предизвикани од судирањето на волјите на пазарот работното време последно ќе детерминира. Но, ова не е дури фокусот на Марксовата теорија на вредност. Поточно, формата на вредноста е она што е од интерес за Маркс. Формата на вредноста е фетишизмот на стоките, заменувањето на општествените односи помеѓу луѓето од економските односи помеѓу објектите. Ова ни овозможува да ги идентификуваме сите видови на општествени антагонизми во самата форма на вредноста, антагонизми кои не се очигледни ако ние сме фокусирани само на содржината на вредноста. На крајот на краиштата, Смит и Рикардо се согласуваат дека трудот е содржината на вредноста, но нивните теории не довеле до радикални критики на природните општествени антагонизми на капиталот. Овие општествени антагонизми се она што му овозможија на Маркс да ги идентификува силите кои постојано го револуционизираат производството, менувајќи го производството на трудот, менувајќи ја вредноста на стоките. Тие исто така водат кон циклуси на кризи и просперитет. Овие се навистина единствени и корисни придонеси од Маркс кон теоријата на цената. Преференциите на потрошувачите мошне можат да предизвикаат цените на обувките да флуктуираат над или под нивните вредности. Но, ова не е ниту близу интересен или корисен феномен колку феноменот на криза, невработеност, обезвреднување и сите други особини на капиталот за коишто дознаваме од анализата на формата на вредноста.
За Бухариновата критика на граничната корисност…
Бидејќи современата буржоаска теорија го трасира патот на каузалноста од изолирана индивидуа до општеството, таа ги наоѓа сите категории на современото капиталистичко општество присутни кај индивидуата. Ова е апстрактна индивидуа без конкретен општествен контекст. Примерите на Бем-Баверк се човек кој седи покрај речна вода, патник во пустина, колонијалист сам во прашума итн. За да се изведат законите на капиталот од една таква апсурдна почетна точка, законите на капиталот мора веќе да постојат во менталитетот и акциите на овие индивидуи. Според тоа, секој избор што нашиот пустински патник го прави е максимизација на корисноста која произведува субјективен профит!
Бухарин правилно ја истакнува апсурдноста на една таква почетна точка, бидејќи изолираната индивидуа не е историски претходник на општеството и оттука, секое теоретско апстрахирање на изолираната индивидуа, се разбира, само ќе ги чита современите категории во неговиот/нејзиниот менталитет. Во стварноста, индивидуалните избори и акции секогаш се условени со претходно постоечките услови. Ова ја води Бухариновата централна критика на Австриската школа, заклучок што тој ќе го повторува во многу форми низ својата книга: дека теоријата на гранична корисност е природно заокружена во својата логика. Нашите проценки на вредноста секогаш се засновени на цени од претходно постоечкиот свет. Нашите вредносни проценки не се само засновани на апстрактна желба за употребната вредност на стоките. Стоките исто така имаат разменски вредности и овие се многу повеќе во нашиот ум кога ние ги формираме своите преференции. Циркуларно резонирање е да се инсистира дека субјективните преференции ја определуваат разменската вредност кога разменската вредност исто така ги определува субјективните преференции.
Има две работи што ги сакам во аргументот на Бухарин:
Првата е што тој не ја изложува само циркуларноста на субјективната теорија на вредност, туку оди понатаму да ја изложи ништожноста на основниот метод на движење од апстрактна индивидуа до општество. Но, приодот на Бухарин овде би бил зајакнат ако тој ги дискутирал горе спомнатите разлики меѓу Марксовите апстракции и идеолошките апстракции на буржоаскиот метод. Граничната корисност е заснована на она што јас би го нарекол „идеолошка апстракција“, бидејќи таа ги апстрахира сите историски конкретни особини на еден феномен за да се фокусира на најгенерички и банални особини. Потоа таа ги чита особеностите на капиталистот присутен во овие генерички црти. На пример:
Буржоаската апстрактна индивидуа и нејзините избори се почетната точка за австриската/буржоаска теорија. За да се добие оваа слика на апстрактна индивидуа која прави избори, ние ги одземаме сите историски посебни форми на производство, сето производство воопшто, сите историски посебни форми на организација на општествениот живот и сето општество воопшто. Ние сме оставени со неверојатно банално набљудување: дека луѓето прават избори. Потоа Австријците претпоставуваат, без оправдување, дека овие генерички избори се истите видови избори што пресметковниот рационален буржоаски потрошувач ги прави. Според тоа, буржоаското општество е природен израз на вродени човечки карактеристики и не ни треба друга информација за да го разбереме буржоаското општество од овие банални опсервации околу начинот на којшто ние ги правиме изборите. (Ова е декларирано, не е докажано.) Оваа форма на апстрахирање, во којашто ние ги одземаме сите важни конкретности за да добиеме најгенерички квалитети и потоа ги смотуваме квалитетите на конкретното во генеричкото, е идеолошки вид на апстрахирање. Тој е идеолошки, бидејќи еден таков метод автоматски го оправдува сегашниот поредок на општество како природен, општ поредок.
Маркс, од друга страна, различно го употребува апстрахирањето. Апстрактните концепти, за Маркс, се секогаш нецелосни. Тоа е нивната нецелосност што нè тера понатаму да ги испитуваме, да бараме да ги засноваме во одреден историски начин на живот којшто им дава поконкретност. „Човекот во апстракт“ е апстракција на која ‘и треба втемелување. Кога ја засноваме, ние сфаќаме дека „човекот во апстракт“ е производ на буржоаско општество во кое општествените односи се атомизирани од стоковното производство, во кое луѓето се разделени од своите средства за производство и преведени во прости апстрактни инпути во производствен процес. Според тоа, Марксовите апстрахирања не се само ментални апстрахирања дадени од филозофи туку вистински апстрахирања за општествениот свет.[2]
Втората работата што ја сакам кај Бухариновиот заклучок е неговата критика на „историската“ одбрана на циркуларноста. Би можело да биде објаснета дека циркуларноста на субјективната теорија на вредност не е теоретски проблем бидејќи овој претходно постоечки свет на цени самиот е резултат на субјективни одлуки, а тие одлуки биле засновани на претходна група на цени самите резултат на друга мината група на одлуки итн., решавајќи го проблемот на циркуларноста на просто историски опис на движењето на цените… Навистина Бем-Баверк користи еден таков приод за да ги објасни „супституциски цени“, а подоцна Австриецот фон Мизес го искористил овој историски метод за да ја создаде австриската теорија на вредност на парите. Бухарин приговара. Тој вели дека ова е всушност напуштање на теоријата, заменувајќи ја теоријата со прости идиографски опишувања. Само тврдењето дека настани се случуваат во историски след не докажува ништо околу каузалноста, не докажува никакви есенцијални економски закони.[3]
Заклучок
Со повеќето од останатите заклучоци на Бухарин во овие почетни глави јас се согласувам. Мојата цел во разгледувањето на овие глави е да си помогнам во процесот на саморазјаснување на ова спорно прашање со објективна/субјективна вредност. Мојата хипотеза е дека има нешто недоволно во поголемиот дел од оваа дебата и дека оваа недоволност мора да се однесува на начинот на којшто основниот проблем е сфатен или погрешно е сфатен; оттука мојата желба да препрочитам некои од овие почетни придонеси кон дебатата за да видам каде работите отишле наопаку. За Бухарин, наспроти навистина многу фантастични критики на субјективниот метод, јас мислам дека основната грешка е што тој прифаќа термини во дебатата (карактеризирајќи го Марксовиот метод како метод на „екстремен објективизам“) како дебата помеѓу објективни и субјективни приоди. Мислам дека марксистичката теорија не е теорија во којашто субјектите се неважни, а објективните услови преовладуваат. Поточно, таа бара да го разбере начинот на производство коешто ја определува формата на субјективен/објективен однос. Конкретната форма што капиталистичкиот начин на производство ја зема е форма во којашто стоковниот фетишизам преовладува и постои субјект/објект инверзија.
Автор: Брендан Куни
Превел: Мара
[1] За дискусија околу Марксовата употреба на апстракцијата види Bertell Ollman’s “Dance of the Dialectic”
[2] Nicole Pepperell има интересен неодамнешен пост на нејзиниот нов блог за Марксовата употреба на апстрахирањетo.
[3] Интересно прашање овде е релевантноста на Бухариновата критика на историската одбрана на циркуларноста кон обвинувањата за бескрајна регресија насочени кон Марксовата теорија на цените на производство. (Случајно тоа бил Бем-Баверк кој прв обвинил дека Марксовата теорија на производствена цена во том 3 на Капиталот била циркуларна.) Современиот одговор на трансформацискиот проблем, Толкување на привремен единствен систем (TSSI) за коешто пишував овде порано, го решава трансформацискиот проблем низ привремен след на производствените цени од еден производствен период до следниот. Дали ова решение паѓа како жртва на Бухариновата критика на историските решенија на теоретските проблеми? Мислам дека одговорот е дека ние треба да погледнеме поблизу во она што е точно тврдено во секој аргумент. За субјективната теорија на вредност тврдењето е дека личните расудувања за корисност предизвикуваат разменска вредност и дека овие се единствените фактори кои треба да ги испитуваме. Фактот дека постоечките разменски вредности ги определуваат нашите субјективни преференции ја прави оваа теорија циркуларна. Од друга страна, Маркс и TSSI опишуваат привремен процес при кој аутпутите од еден производствен период, и двата во физички и вредносни изрази, стануваат инпути на следниот производствен период. Како што Карчеди вели за оваа критика на бескрајната регресија: „Оваа критика, всушност, би морала да се примени на секој општествен феномен кој е исто толку определен од друг феномен, и двата минати и сегашни. Општествените науки потоа би станале бескрајно трагање по почетната точка на истражување. За среќа, сепак, нашата дилема не е толку бесперспективна колку што критичарите на Маркс невнимателно ја претставуваат. Објаснувањето е дека изборот на почетната точка зависи од областа и целта на нашето истражување. Ако ние сакаме да ја определиме вредноста на Б, совршено е оправдано да ја земаме вредноста на А како дадена“. (А да биде инпут во производствениот процес на Б.) (Frontiers of Political Economy од Guglielmo Carchedi p. 96)“
L'AMI DU PEUPLE 